Rak szyjki macicy jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet na świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) każdego roku w Europie diagnozuje się go u około 60 000 kobiet, a ponad połowa chorych umiera z jego powodu. Te zatrważające statystyki podkreślają znaczenie skutecznej profilaktyki, obejmującej edukację, szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) oraz regularne badania cytologiczne.
Główne czynniki ryzyka raka szyjki macicy
Jest on niemal zawsze związany z zakażeniem onkogennymi typami wirusa HPV. Wirus ten przenosi się głównie drogą płciową, a zakażenia są bardzo powszechne – szacuje się, że w ciągu życia kontakt z HPV ma ponad 80% aktywnych seksualnie osób. Większość infekcji ustępuje samoistnie, jednak przewlekłe zakażenie wysokoonkogennym typem wirusa, może prowadzić do rozwoju zmian przed-nowotworowych i nowotworu szyjki macicy.
Wśród najważniejszych czynników ryzyka raka szyjki macicy wymienia się: przewlekłe zakażenie onkogennymi typami HPV, wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego, częstą zmianę partnerów seksualnych, dużą liczba porodów, palenie tytoniu, choroby przewlekłe, osłabienie układu odpornościowego, brak regularnych badań cytologicznych, niski status socjoekonomiczny.
Profilaktyka pierwotna
Edukacja na temat raka szyjki macicy jest kluczowym elementem działań profilaktycznych. Wprowadzenie szeroko zakrojonych kampanii społecznych i programów edukacyjnych, zarówno w szkołach, jak i w przestrzeni publicznej, może znacząco przyczynić się do obniżenia liczby zachorowań.
Szczepienia przeciwko wirusowi HPV stanowią podstawowy element profilaktyki pierwotnej, skutecznie zapobiegając zakażeniom wywołanym przez onkogenne typy wirusa. Badania potwierdzają, że szczepionki są skuteczne w ponad 90% przypadków, co znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia nie tylko zmian przednowotworowych i raka szyjki macicy, ale i innych nowotworów złośliwych związanych z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego.
Zaleca się rozpoczęcie szczepień u dziewcząt i chłopców w wieku 9-14 lat, najlepiej przed rozpoczęciem życia seksualnego. Od 2023 roku w ramach programu profilaktyki szczepienia przeciwko HPV są bezpłatne dla dzieci w wieku szkolnym.
Profilaktyka wtórna
Profilaktyka wtórna koncentruje się na wczesnym wykrywaniu zmian przednowotworowych za pomocą badań przesiewowych. Takim badaniem jest cytologia. Pozwala on na ocenę komórek pobranych z kanału szyjki macicy i z szyjki macicy pod kątem obecności zmian patologicznych.
Zaleca się wykonanie pierwszego badania cytologicznego nie później niż w wieku 21 lat lub w ciągu trzech lat od rozpoczęcia współżycia. Badanie cytologiczne należy wykonywać raz w roku. Cytologia na podłożu płynnym (LBC) umożliwia nam wykonanie testów, które identyfikują obecność wirusa HPV i umożliwiają wcześniejsze wykrycie ryzyka onkologicznego. WHO zaleca wdrażanie programów opartych na testach HPV w połączeniu z cytologią, co zwiększa efektywność profilaktyki wtórnej.
Kluczowe zasady zapobiegania
Oprócz szczepień i regularnych badań cytologicznych ważne są również inne elementy zdrowego stylu życia i odpowiedzialnych zachowań. Stosowanie prezerwatyw – choć nie eliminują ryzyka zakażenia HPV, zmniejszają ryzyko innych chorób przenoszonych drogą płciową. Rzucenie palenia – palenie tytoniu osłabia układ odpornościowy i zwiększa ryzyko przewlekłego zakażenia HPV. Regularne wizyty u ginekologa – systematyczne badania pozwalają na wczesne wykrycie zmian w obrębie narządów rodnych.
Niepokojące objawy
Warto podkreślić, że we wczesnym etapie choroby rak szyjki macicy nie powoduje znaczących dolegliwości, mogą jednak wystąpić: plamienia pomiędzy miesiączkami, dłuższe i obfitsze miesiączki niż zwykle, ból występujący w trakcie stosunku, krwawienia kontaktowe związane np. ze współżyciem, krwawienia pomenopauzalne (po okresie przekwitania). W przypadkach zaawansowanych mogą być obserwowane takie objawy jak: upławy (ropne, cuchnące), bóle brzucha i pleców, trudności w oddawaniu moczu lub stolca, obrzęki.
Podsumowanie
Rak szyjki macicy należy do nowotworów, którym można skutecznie zapobiegać poprzez odpowiednią profilaktykę. Szczepienia przeciwko HPV oraz regularne badania cytologiczne to podstawowe elementy zmniejszające ryzyko zachorowania. Dzięki edukacji i szerokiemu dostępowi do programów profilaktycznych możliwe jest znaczące ograniczenie liczby przypadków tego nowotworu, co przekłada się na poprawę jakości życia kobiet. Dbajmy o zdrowie swoje i bliskich, korzystając z dostępnych narzędzi profilaktyki!
